ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Εισαγωγή
2. Τα μέσα της τηλεψυχιατρικής
3. Εφαρμογές
4. Αξιολόγηση της τηλεψυχιατρικής
5. To δίκτυο της ΚΛΙΜΑΚΑΣ - Η Κινητή Μονάδα ΝΑ Κυκλάδων
6. Προβλήματα και Προοπτικές
• Προβλήματα στην εφαρμογή
• Η κατάσταση στο εξωτερικό
• Προοπτικές
Εισαγωγή
Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας αποτελεί πλέον αναμφισβήτητο γεγονός κυρίως μέσω της προόδου που συντελείται στα συστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Όπως και σε κάθε άλλη ραγδαία εξέλιξη, η εξάπλωση τον υπολογιστών έχει συσχετισθεί τόσο με αρνητικές επιπτώσεις όπως η αποξένωση, η εξάρτηση από το διαδίκτυο κ.α. όσο και με θετικές όπως η εξοικονόμηση χρόνου, η δημιουργία πολλαπλών εφαρμογών κ.α.
Η ιατρική, ένας από τους κλάδους που δε θα μπορούσε και δε θα έπρεπε να μείνει ανεπηρέαστος, ακολούθησε το ρεύμα προόδου με την εμφάνιση της τηλεϊατρικής. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η τηλεϊατρική εστιάζει στην παροχή ιατρικής περίθαλψης - σε περιπτώσεις όπου η απόσταση είναι κρίσιμος παράγοντας - από όλους τους επαγγελματίες του χώρου της Υγείας χρησιμοποιώντας τεχνολογίες πληροφοριών & επικοινωνιών για την ανταλλαγή έγκυρης πληροφορίας σχετικά με τη διάγνωση, αγωγή & πρόληψη ασθενειών, την έρευνα & εκτίμηση, όπως & τη συνεχή εκπαίδευση των επαγγελματιών Υγείας, στο πλαίσιο της αναβάθμισης των υπηρεσιών υγείας .
Αν και σαν όρος χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια ευρέως, δεν είναι κάτι νέο. Ο Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Σκευός Ζερβός απέδειξε το 1936 ότι υπηρεσίες τηλεϊατρικής ήταν δυνατό να προσφέρονται σε κάθε σημείο της Ελλάδας, ακόμα και στα επιβατηγά πλοία που πήγαιναν στη Νέα Υόρκη [Βλ. Σωτηρίου Δ. (Φεβρουάριος 2002): Υπηρεσίες Τηλεϊατρικής, Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής, Αθήνα, σ. 2]. Το 1968, πραγματοποιήθηκε μια πιλοτική σύνδεση τους Διεθνούς Αεροδρομίου Logan & του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης με τη χρήση ενός οπτικού – ακουστικού διαδραστικού συστήματος (σε πραγματικό χρόνο). Η N.A.S.A. (National Aeronautics & Space Administration) χρησιμοποίησε υπηρεσίες τηλεϊατρικής εξετάζοντας τα ζωτικά σημεία των αστροναυτών. Επιπρόσθετα, πειραματίστηκαν προσφέροντας υγειονομικές υπηρεσίες σε μια κατοικούμενη δημόσια έκταση στην Αριζόνα με την χρήση του Προγράμματος S.T.A.R.P.A.H.C. (Space Technology Applied to Rural Papago Health Care). Η πρώτη επιστημονική έκδοση για την τηλεϊατρική έγινε το 1975 αλλά έτυχε μικρής προσοχής. Η κατάσταση αναβαθμίστηκε στην δεκαετία του 1990 οπότε και ο τομέας αυτός αρχίζει να θεωρείται ως αποτελεσματική & ευπροσάρμοστη λύση για την επίλυση ποικίλων προβλημάτων σχετικά με την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών [Βλ. Pesigan A.M., Ofrin R.H. (11/9/1998): MODELS OF TELEHEALTH. Organizations & Strategies in Delivery of Services, SEMINAR II “Health Care Delivery”, eHealth Seminar Series, Building The Philippine Health Information Infrastructure “Bringing People Together Towards Better Health”, Philippines, p. 1 – 2].
Η τηλεψυχιατρική εφαρμόζεται για πρώτη φορά στις Η.Π.Α. στη δεκαετία του 1960 στο Γενικό Νοσοκομείο της Νεμπράσκα & σε ένα Πολιτειακό Νοσοκομείο Ψυχικής Υγείας από τον Wittson (Wheeler, 1994; Wittson & Benschoter, 1972).
Στην Ελλάδα η ΚΛΙΜΑΚΑ προβαίνει το 2000 στην πρώτη πιλοτική εφαρμογή τηλεψυχιατρικής συνδέοντας τα κεντρικά γραφεία με τον ψυχιατρικό ξενώνα για χρόνιους ασθενείς που λειτουργεί υπό την επιστημονική και διαχειριστική ευθύνη της. Η σύνδεση έγινε μέσω διαδικτύου και το σύστημα χειριζόταν ψυχίατρος και ψυχολόγος τόσο για την πραγματοποίηση συνεδρίων με τους ασθενείς όσο και για την επικοινωνία με το νοσηλευτικό προσωπικό. Ωστόσο, η τηλεψυχιατρική μέσω Η/Υ παρουσίαζε αρκετές τεχνικές δυσκολίες κι έτσι το Σεπτέμβριο του 2001 αντικαταστάθηκε από δυο συστήματα teleconference Tandberg.
Η τηλεψυχιατρική εστιάζει στην εφαρμογή των σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Πρόκειται για έναν από τους πλέον δυναμικά αναπτυσσόμενους κλάδους της τηλεϊατρικής σήμερα. Η δυνατότητα των σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών συστημάτων να μεταφέρουν ήχο & εικόνα παρέχει τη δυνατότητα λεκτικής & εξωλεκτικής επικοινωνίας. Σε συνδυασμό με τη χρήση σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων μεταφέρονται σε οποιαδήποτε απόσταση τα δεδομένα που αφορούν τον χρήστη υπηρεσιών ψυχικής υγείας ώστε να έχει άμεση πρόσβαση σε αυτά ο θεραπευτής ψυχίατρος ή άλλος ειδικός. Επιπλέον, η επιταχυνόμενη ανάπτυξη των υπηρεσιών τηλεψυχιατρικής έρχεται να απαντήσει σε 2 σύγχρονες τάσεις στον τομέα της ψυχικής υγείας. Αφενός στην συνεχώς αυξανόμενη ανάγκη για παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, που συχνά υπερβαίνει το ανθρώπινο δυναμικό που διατίθεται. Αφετέρου στη σύγχρονη ανάγκη κάλυψης της περιφέρειας με υγειονομικές υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής και ψυχιατρικής υποστήριξης.
Τα μέσα της τηλεψυχιατρικής
Οι κλάδοι της τηλεϊατρικής ακολουθούν τον καταμερισμό των ειδικοτήτων της ιατρικής κι έτσι μπορούμε να μιλάμε για τηλεοφθαλμολογία, τηλεγυναικολογία, τηλεκαρδιολογία, τηλεψυχιατρική κ.ο.κ Ο εξοπλισμός για την εφαρμογή της τηλεϊατρικής διαφέρει ανάλογα με τον κλάδο, αν και κάποια βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά είναι κοινά.
Το κύριο μέσο επικοινωνίας που χρησιμοποιείται στην τηλεψυχιατρική είναι η ζωντανή αμφίδρομη επικοινωνία μέσω εικόνας & ήχου. Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία οπτικοακουστικών συστημάτων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα οποία διαφοροποιούνται κυρίως απ’ το κόστος & την ποιότητα αποδοχής τη εικόνας. Σε κάθε πλευρά της επικοινωνίας υπάρχει μια video camera η οποία συνδέεται με μια οθόνη τηλεόρασης. Οι συμμετέχοντες στην συνδιάσκεψη έχουν τη δυνατότητα να βλέπουν ο ένας τον άλλο μέσω της οθόνης, ενώ η μεταξύ τους συνομιλία μεταδίδεται μέσω τηλεφωνικών γραμμών. Η τηλεδιάσκεψη μπορεί να πραγματοποιηθεί & με περισσότερους από 2 συμμετέχοντες, υπάρχει δηλ. η δυνατότητα πολλαπλής σύνδεσης με περισσότερα από 2 μέρη.
Κατά την πραγματοποίηση της τηλεδιάσκεψης, σε ιδανικές συνθήκες η κάμερα τοποθετείται έτσι ώστε αρχικά ο γιατρός να έχει εποπτεία όλου του χώρου & να μπορεί να δει όποιον βρίσκεται στο δωμάτιο (τον ασθενή, τους συγγενείς του κλπ.). Ο γιατρός έχει τη δυνατότητα να εστιάσει στον ασθενή, οπότε το κρίνει απαραίτητο κατά την πορεία της συνεδρίας & να δει καθαρά την έκφραση του προσώπου του, τη στάση του σώματος του, τις χειρονομίες του κλπ. (διευκολύνεται δηλ. η εξωλεκτική επικοινωνία με τον ασθενή). Πριν ξεκινήσει η συνεδρία, ο γιατρός πρέπει να σιγουρευτεί ότι η εικόνα του είναι ρυθμισμένη με τρόπο τέτοιο ώστε ο συνομιλητής του να μπορεί να δει καθαρά το πρόσωπο του. Είναι πολύ σημαντικό για τον ασθενή να μπορεί να βλέπει & να ακούει καθαρά το γιατρό, έτσι ώστε να νιώσει άνετα μαζί του & να είναι η επικοινωνία τους εποικοδομητική. Επιπλέον, είναι σημαντικό ο γιατρός να βρίσκεται σε ένα ήσυχο δωμάτιο, χωρίς περιττούς θορύβους & να μιλά με όσο πιο καθαρή άρθρωση μπορεί, ώστε να γίνεται κατανοητός από το συνομιλητή του. Πρέπει να θυμάται επίσης ότι, κατά την έναρξη της τηλεδιάσκεψης, η οπτική επαφή εγκαθίσταται λίγο μετά την ακουστική επαφή. Με άλλα λόγια ο ασθενής μπορεί να τον ακούει ακόμα & αν δεν υπάρχει εικόνα. Οι προϋποθέσεις λειτουργίας της τηλεψυχιατρικής υπακούουν στις γενικότερες αρχές της ιατρικής δεοντολογίας. Οι ασθενείς έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν αν θέλουν να συμμετάσχουν στην τηλεδιάσκεψη. Η συνομιλία τους με το γιατρό δεν ηχογραφείται, ούτε μαγνητοσκοπείται, παρά μόνο αν υπάρχει συγκατάθεση του ασθενούς. Από πλευρά του γιατρού υπάρχει απόλυτη εχεμύθεια όσο αφορά τα όσα του εμπιστεύονται οι ασθενείς. Η επικοινωνία πραγματοποιείται σ’ ένα περιβάλλον όσο το δυνατόν πιο ήσυχο, όπου οι συνομιλητές μπορούν να μιλήσουν χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις.
Ο απαιτούμενος εξοπλισμός για την παροχή υπηρεσιών τηλεψυχιατρικής συνοψίζεται παρακάτω.
Ειδικό μηχάνημα τηλε-διάσκεψης με Camera, μικρόφωνο και οθόνη ή δυνατότητα να προβάλει εικόνα σε οθόνη ή τηλεόραση, στις δύο πλευρές της σύνδεσης. Τα μηχανήματα αυτά μπορούν να περιγραφούν απλά ως «εικονοτηλέφωνα» και υπάρχουν διάφοροι κατασκευαστές τέτοιων μηχανημάτων.
Τηλεφωνική σύνδεση BRI ISDN: κατά τη διάρκεια της τηλε-διάσκεψης η σύνδεση καταλαμβάνει και τα δύο κανάλια της ISDN (128 Kb), για καλύτερη ποιότητα της εικόνας. Η σύνδεση είναι δυνατόν να επιτευχθεί και μέσω IP πρωτοκόλλου επικοινωνίας (βλ. TCP/IP & Internet), εφ’ όσον και οι δύο πλευρές διαθέτουν ευρυζωνικές συνδέσεις (ADSL) με αρκετό εύρος (τουλάχιστον 256 kbps πραγματικά στο upload).
Ηλεκτρονικός ιατρικός φάκελος
Πρόκειται για μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων που περιέχει
1. Αρχική Καρτέλα δημογραφικά στοιχεία (ονοματεπώνυμο, ηλικία, φύλο, διεύθυνση, ασφάλεια, εργασία)
συνήθειες ζωής, έξεις
υποστηρικτικό περιβάλλον
διάγνωση και ταξινόμηση κατά DSM IV-ICD 10
2.Παρακολούθηση ψυχιατρική παρακολούθηση
/Αξιολόγηση ψυχομετρικές δοκιμασίες
βεβαιώσεις, γνωματεύσεις, πιστοποιητικά
3. Φαρμακευτική Αγωγή είδος φαρμακευτικής αγωγής ( παρούσα, προηγούμενες)
δόσεις, τρόπος χορήγησης, διάρκεια χορήγησης
όνομα υπευθύνου γιατρού
ανεπιθύμητες ενέργειες, αλληλεπιδράσεις
γραφικές παραστάσεις σε συνάρτηση με το χρόνο
4. Εργαστηριακές εξετάσεις περιλαμβάνει όλες τις εργαστηριακές /παρακλινικές εξετάσεις που μπορεί να χρειαστούν
δίνει τη δυνατότητα απεικόνισης των τιμών σε γραφικές παραστάσεις σε συνάρτηση με το χρόνο ή άλλες παραμέτρους
5. Ηλεκτρονική Κάρτα ασθενούς Η ηλεκτρονική κάρτα ασθενούς είναι προσωπική, έχει το μέγεθος τηλεκάρτας ώστε να μπορεί να μεταφέρεται εύκολα και περιέχει κάποια στοιχεία του ηλεκτρονικού φακέλου. Όταν ο ασθενής απευθύνεται σε κάποια υπηρεσία υγείας ο γιατρός θα μπορεί εύκολα να ενημερώνεται για τη διάγνωση, την φαρμακευτική αγωγή, το ιστορικό κτλ.
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ
Με την τηλεψυχιατρική παρέχονται υπηρεσίες σε κάθε επίπεδο πρόληψης στον τομέα της ψυχικής υγείας. Η πρωτογενής πρόληψη αποσκοπεί στην ενδυνάμωση του πληθυσμού που δεν έχει εμφανίσει κάποια ψυχική νόσο. Στοχεύει στην διατήρηση της ψυχικής υγείας του ανθρώπου μέσω της διαμόρφωσης μιας υγιούς προσωπικότητας με θετική στάση απέναντι στη ζωή. Η δευτερογενής πρόληψη συνίσταται στην έγκαιρη & πρώιμη διάγνωση της ψυχικής νόσου, ενώ η τριτογενής πρόληψη αφορά το επίπεδο των αποτελεσματικών θεραπευτικών παρεμβάσεων. Στο επίπεδο της τετραγενούς πρόληψης, η σωστή ενημέρωση του κοινού σχετικά με τις ψυχικές νόσους οδηγεί στην καλύτερη ένταξη των ψυχικά πασχόντων στο κοινωνικό σύνολο & στην καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής νόσου. Επιπλέον, η τηλεψυχιατρική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παροχή υπηρεσιών τόσο της πρωτοβάθμιας περίθαλψης (έξω-νοσοκομειακή παρακολούθηση του ασθενούς) όσο & της δευτεροβάθμιας περίθαλψης (παρακολούθηση ψυχικά ασθενών που νοσηλεύονται σε δομές όπως οικοτροφεία ή ξενώνες).
Α) Διάγνωση και θεραπεία
Η τηλεψυχιατρική παρέχει τη δυνατότητα έγκυρης και αξιόπιστης ψυχιατρικής διάγνωσης δεδομένου του γεγονότος ότι η ποιότητα της επικοινωνίας δεν υπολείπεται της πρόσωπο με πρόσωπο επαφής όσον αφορά στα λεκτικά και εξωλεκτικά σήματα. Οι συναντήσεις πραγματοποιούνται κατόπιν ραντεβού –εκτός εκτάκτων περιπτώσεων – ενώ, ο χρήστης της τηλεψυχιατρικής εξοικειώνεται με το χειρισμό της με τη βοήθεια κάποιου διοικητικού υπαλλήλου που παρευρίσκεται στο χώρο. Καθώς πρόκειται για ένα αρκετά εύχρηστο εργαλείο η εξοικείωση επέρχεται έπειτα από μία συνεδρία.
Μέσω της κατοχυρωμένης ηλεκτρονικής υπογραφής ο θεράπων ιατρός μπορεί να χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή στον ασθενή και να παρακολουθήσει την πορεία του σε βάθος χρόνου μέσω του ηλεκτρονικού φακέλου.
Επιπλέον, με την τηλεψυχιατρικής καθίσταται εφικτή η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης και συμβουλευτικής από απόσταση, όταν η φυσική παρουσία δεν είναι εφικτή.
Σε συνδυασμό των ανωτέρω διαπιστώνεται ότι ακόμα και σε απομακρυσμένες περιοχές υπάρχει η δυνατότητα πλήρους ψυχιατρικής και ψυχολογικής υποστήριξης.
Β) Εκπαίδευση και ενδυνάμωση επαγγελματιών
Δεδομένου του γεγονότος ότι οι ιατροί των απομακρυσμένων περιοχών δεν διαθέτουν ίσες ευκαιρίες και δυνατότητες πρόσβασης σε πηγές πληροφοριών και στήριξης η τηλεκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο ενδυνάμωσης. Το ίδιο μπορούμε να ισχυριστούμε και για τις υπόλοιπες ειδικότητες στον τομέα της υγείας όπως το προσωπικό του κέντρου υγείας, του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι», των Κ. ΑΠ. Η, των Κ. Η. Φ. Η κ.α.
Οι παραπάνω κατηγορίες επαγγελματιών συχνά έρχονται αντιμέτωποι με ποικίλα προβλήματα που χρήζουν ψυχιατρικής ή/και ψυχολογικής αξιολόγησης και παρέμβασης. Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και στήριξη τους μέσω τηλεψυχιατρικής επιτρέπει τη διάχυση πληροφοριών, συμβάλλει στην υποστήριξη του πληθυσμού και καθιστά τους επαγγελματίες υγείας περισσότερο επαρκείς.
Η τηλεκπαίδευση και η συμβουλευτική επαγγελματιών μέσω τηλεψυχιατρικής μπορεί να βρει εφαρμογή σε εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας, αστυνομικούς, δημοτικούς υπαλλήλους κ.α.
Γ) Αγωγή υγείας στην κοινότητα
Η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση ενός απομακρυσμένου πληθυσμού αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Στην Ελλάδα, μια χώρα με αρκετά απομακρυσμένα χωριά και νησιά, η ψυχική νόσος αποτελεί ακόμα ένα θέμα ταμπού και αιτία στιγματισμού.
Η τηλεψυχιατρική μπορεί να παράσχει ένα πρόγραμμα αγωγής υγείας με συνέχεια και συνοχή αφού δεν απαιτεί μόνιμη φυσική παρουσία σε δύσβατες πολλές φορές περιοχές.
Δ) Έκδοση πιστοποιητικών
Η έκδοση πιστοποιητικών αφορά τις ψυχιατρικές γνωματεύσεις που απαιτούνται για την ανανέωση κυνηγετικής άδειας, την υιοθεσία, την αναρρωτική άδεια, την πρόσληψη στο δημόσιο κ.α. Μέσω της κατοχυρωμένης ηλεκτρονικής υπογραφής και της ψυχιατρικής αξιολόγησης υπάρχει η δυνατότητα να ελαχιστοποιήσουμε τις μετακινήσεις του πληθυσμού.
Ε) Επιστημονικές συσκέψεις-εποπτεία και διοικητικές δραστηριόητες
Η τηλεψυχιατρική μπορεί να πραγματοποιηθεί με την συμμετοχή περισσότερων των δυο κέντρων ταυτοχρόνως. Το γεγονός αυτό δίνει ανεξάντλητες δυνατότητες συνεργασιών και συσκέψεων από απόσταση. Η εποπτεία δεν απαιτεί πλέον φυσική παρουσία και το επιστημονικό προσωπικό μπορεί να συνεργάζεται άρτια ακόμα και αν βρίσκονται σε απόσταση. Πραγματοποιούνται συναντήσεις μεταξύ επαγγελματιών υγείας με σκοπό την παροχή συμβουλών από τον ειδικό ψυχικής υγείας σε άλλον επαγγελματία, επιτυγχάνεται η εξέταση και διαχείριση περιστατικών από κοινού, η εποπτεία καταρτιζόμενου επαγγελματία ψυχικής υγείας και ο συντονισμός της θεραπευτικής ομάδας.
Oι μεταγωγές δεδομένων, πληροφοριών αλλά και ήχου/εικόνας γίνονται με τεχνικές συμπίεσης του όγκου πληροφοριών που κάνουν δυνατή τη μεταφορά από οποιοδήποτε προσωπικό ηλεκτρονικό υπολογιστή του τηλεργαζόμενου που έχει συνδεθεί με το Internet.
Οι εφαρμογές web based (video conferencing) επιτρέπουν την ανταλλαγή πληροφοριών, εγγράφων και επιτρέπουν σε εργαζομένους που είναι σε απομακρυσμένα μέρη να συνεργάζονται.
Στ) Τηλεργασία
Με βάση την καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης στον τομέα της τηλεργασίας προτείνεται η ακόλουθη κατηγοριοποίηση:
Τηλεργασία από το σπίτι (Home based Telework or “Telecommuting”): Εφαρμόζεται όταν ένας εργαζόμενος δουλεύει από το σπίτι του αντί να πηγαίνει στο γραφείο ή σε κάποιον άλλο εργασιακό χώρο. Χρήση κόμβων τηλεπικοινωνίας (τηλέφωνο, fax, e-mail) για επικοινωνία με συναδέλφους ή επιβλέποντες.
Κινητή Τηλεργασία (Μοbile Network): Εφαρμόζεται όταν ο εργαζόμενος χρησιμοποιεί δορυφορικές μορφές ICT (Information Communication Technology) έτσι ώστε να μπορεί να περνάει περισσότερο χρόνο με τους πελάτες και να μπορεί να προσφέρει «καθ’οδόν» μια σειρά υπηρεσιών και ικανοτήτων, οι οποίες προηγουμένως προϋπέθεταν την μόνιμη ύπαρξη προσωπικού στο γραφείο ή επισκέψεις στα κεντρικά της εταιρείας.
Τηλεργασία από αυτοαπασχολουμένους: Εφαρμόζεται όταν ο κύριος χώρος εργασίας είναι το σπίτι ή όταν οι εργαζόμενοι δηλώνουν ότι δεν έχουν μόνιμο χώρο εργασίας και χρησιμοποιούν τηλεπικοινωνιακές συνδέσεις για επικοινωνία με συνεργάτες ή πελάτες.
Δουλειά σε κέντρα τηλεργασίας (Telecottage, Telecenter, Help Lines κτλ): Δημιουργία τοπικών κέντρων για εργαζομένους που προτιμούν να μην δουλεύουν στο σπίτι αλλά επιθυμούν να απαλλαγούν από το κόστος, χάσιμο χρόνου και την φασαρία της μετακίνησης.
Συνδυασμοί διαφορετικών ειδών τηλεργασίας: Επιλογή ενός ή περισσότερων ειδών τηλεργασίας, ανάλογα με τις προσωπικές και επαγγελματικές ανάγκες του εργαζόμενου.
Η τηλεργασία έχει συσχετισθεί με ένα ευρύ φάσμα πλεονεκτημάτων που αφορούν τον περιορισμό του κόστους, την αύξηση της παραγωγικότητας, την βελτίωση των κινήτρων, την ευελιξία, την μείωση του χρόνου μετακίνησης και των εξόδων, την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής την αποκέντρωση και την παροχή ίσων ευκαιριών σε μειονεκτούντα άτομα (Γιακουμή Κ., 2004).
Αξιολόγηση
Οι έρευνες για την αξιολόγηση της τηλεψυχιατρικής βασίζονται κυρίως σε χορηγήσεις ερωτηματολογίων στους επαγγελματίες που την χρησιμοποιούν ως μέσο εξέτασης και παρακολούθησης και στα άτομα που έχουν παρακολουθηθεί μέσω αυτής.
Η Κινητή Μονάδα ΝΑ Κυκλάδων χορήγησε ένα σύντομο ερωτηματολόγιο σε 82 εξυπηρετούμενους με σκοπό την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και την βελτίωση του συστήματος της τηλεψυχιατρικής.
Όσον αφορά στον τρόπο επικοινωνίας το 18% εξέφρασε κάποιους προβληματισμούς σχετικά με την απρόσωπη φύση της τηλεψυχιατρικής ενώ το 82% ανέφερε ότι η επικοινωνία δεν ήταν καθόλου ψυχρή ή απρόσωπη. Το 85% εμφανίστηκε σίγουρο για τη διασφάλιση του απορρήτου.
Το αίσθημα άνεσης κατά τη διάρκεια της συνεδρίας εμφανίζεται στο παρακάτω διάγραμμα
Το 97% θώρησε αρκετά σημαντικό το γεγονός ότι μπορούν να συμβουλευθούν κάποιο ψυχίατρο σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης (π.χ. αυτοκτονικά επεισόδια, στερητικά σύνδρομα ουσιοεξαρτήσεων)
Φαίνεται πως ο βαθμός ικανοποίησης είναι αρκετά υψηλός ανάμεσα στα άτομα που παρακολουθούνται μέσω τηλεψυχιατρικής. Ανάλογα αποτελέσματα βρέθηκαν κι έπειτα από αξιολόγηση του συστήματος από επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας χρόνιων ασθενών του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Τρίπολης με σκοπό την αξιολόγηση και την προετοιμασία για την μετεγκατάσταση τους σε οικοτροφεία συνεργάστηκαν μέσω τηλεδιάσκεψης ομάδες παρέμβασης για την αποιδρυματοποίηση του ΨΝ Τρίπολης με ψυχιάτρους της ΚΛΙΜΑΚΑ που βρίσκονταν στην Αθήνα. Κατά τη διάρκεια των τηλεδιασκέψεων χορηγήθηκαν δυο τύποι ερωτηματολογίων με σκοπό α) την καταγραφή των τεχνικών παραμέτρων της λειτουργίας του συστήματος και των αντιδράσεων των ασθενών και των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και β)τη διερεύνηση της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητας της συγκεκριμένης εφαρμογής κατά τη διάρκεια της συνεργασίας των ομάδων παρέμβασης και της εξέτασης των ασθενών.
Βρέθηκε ότι 16 ασθενείς (Ν=20) αισθάνθηκαν πολύ ή αρκετά άνετα κατά τη διάρκεια της εξέτασης ενώ, 7 προτιμούν την τηλεδιάσκεψη, 6 την επαφή πρόσωπο με πρόσωπο και 7 δεν έχουν προτίμηση.
Η συνολική ικανοποίηση των ασθενών εμφανίζεται στο παρακάτω διάγραμμα
Το 100% των επαγγελματιών δήλωσαν ότι προτίθενται να ξαναχρησιμοποιήσου το σύστημα , 26 δήλωσαν ικανοποιημένοι και 8 αρκετά ικανοποιημένοι,29 βρίσκουν την εφαρμογή του συστήματος πολύ εύκολη και 5 αρκετά εύκολη.
Επιπρόσθετα έχει βρεθεί ότι ακόμα και όταν οι υπηρεσίες τηλεψυχιατρικής αφορούν παιδιά και έφηβους οι συνεδρίες κρίνονται ικανοποιητικές και οι ασθενείς φαίνονται ικανοποιημένοι από αυτό τον τρόπο εξέτασης.(Elford et all 2002)
Σχετικά με την εγκυρότητα της διάγνωσης οι Suendra P. S. et al. διεξήγαγαν μια έρευνα με σκοπό να διερευνήσουν αν οι διαγνώσεις που γίνονται έπειτα από πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση του ασθενούς με τον ψυχίατρο, συμπίπτουν με τις διαγνώσεις που γίνονται μέσω τηλεψυχιατρικής. Το δείγμα τους αποτελείτο από 37 περιπτώσεις και οι δυο ομάδες ψυχιάτρων –εκείνοι που εξέτασαν τους ασθενείς μέσω τηλεψυχιατρικής και εκείνοι που τους εξέτασαν πρόσωπο με πρόσωπο- δεν γνώριζαν ο ένας τη διάγνωση του άλλου.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι διαγνώσεις συνέπιπταν σε ποσοστό 80% και έτσι οι συγγραφείς καταλήγουν ότι η τηλεψυχιατρική αξιολόγηση είναι μια αξιόπιστη μέθοδος με υψηλό βαθμό ακρίβειας και σημαντική συνολική συμφωνία συγκρινόμενη με την πρόσωπο με πρόσωπο συνέντευξη για συνήθη εξωτερικά περιστατικά.
Η ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΝΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ
Η Κινητή μονάδα Ψυχικής Υγείας της ΚΛΙΜΑΚΑ παρέχει τις υπηρεσίες της στο νησιωτικό χώρο των ΝΑ Κυκλάδων και ειδικότερα σε Νάξο, Ίο, Αμοργό, Σίκινο, Φολέγανδρο, Θήρα, Θηρασιά, Ανάφη, Δονούσα, Σχοινούσα, Ηρακλειά και Κουφονήσι.
Η συγκεκριμένη περιοχή καταλαμβάνει περίπου το ένα τρίτο του νομού Κυκλάδων και πρόκειται για ένα σύμπλεγμα που καλύπτει συνολικά μια περιοχή 850 τετραγωνικών χιλιομέτρων περίπου και πληθυσμό 40.000, ενώ τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο και αποτελείται από τα παραπάνω νησιά, πολύ μικρά τα περισσότερα, με περιορισμένες αναπτυξιακές δομές και προβληματική μη καθημερινή πρόσβαση λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών και του ελλιπούς ακτοπλοϊκού δικτύου.
Η γεωγραφική τους έκταση και διαμόρφωση αλλά και η οικιστική τους διασπορά καθώς και οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες σε συνδυασμό με τη φύση των ψυχικών διαταραχών δυσχεραίνουν την πρόσβαση των κατοίκων των νησιών αυτών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας της περιοχής οι οποίες είναι ανεπαρκείς ή εκλείπουν εντελώς. Οι γιατροί που εργάζονται στα Κέντρα Υγείας των εν λόγω περιοχών δεν διαθέτουν ψυχιατρικές γνώση με αποτέλεσμα να παρατηρείται αυξημένος αριθμός εισαγγελικών εντολών επιβαρύνοντας έτσι σημαντικά τον προϋπολογισμό της δημόσιας υγείας.
Βασικό εργαλείο παροχής ψυχιατρικών και ψυχολογικών υπηρεσιών της Κινητής Μονάδας αποτελεί η τηλεψυχιατρική. Ήδη στα νησιά Ίος, Νάξος και Σαντορίνη υπάρχει εγκατεστημένος μηχανισμός τηλεδιάσκεψης ενώ έχει δρομολογηθεί επιπλέον η εγκατάσταση στα νησιά Αμοργός και Σίκινος.
Η χρήση της τηλεδιάσκεψης σε συνδυασμό με την παρουσία ψυχολόγων σε κάποια από τα παραπάνω νησιά έδωσε τη δυνατότητα παροχής πλήρους ψυχιατρικής και ψυχολογικής υποστήριξης και ελαχιστοποίησε τις μετακινήσεις των κατοίκων. Οι υπηρεσίες που παρέχονται καλύπτουν όλο το φάσμα των δυνατών υπηρεσιών έτσι όπως παρουσιάζονται στο τρίτο κεφάλαιο.
Οι χρήστες ανέρχονται στους 5000 και οι συνεδρίες τηλεψυχιατρικής εμφανίζουν ανοδική τάση αφενός εξαιτίας της ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού σε θέματα ψυχικής υγείας και αφετέρου εξαιτίας της εξοικείωσης με τις νέες τεχνολογίες.
Εκτός από τη συμβολή της τηλεψυχιατρικής στο έργο της ΚΜ ΝΑ Κυκλάδων σε επίπεδο διάγνωσης και θεραπείας έχει επιτευχθεί η ενδυνάμωση των αγροτικών ιατρών και άλλων επαγγελματιών υγείας , εκπαιδευτικών και αστυνομικών με σεμινάρια μέσω τηλεδιασκέψεων.
Ακούσια Νοσηλεία
Στις ΝΑ Κυκλάδες, όταν απαιτείται ακούσια νοσηλεία, ο ασθενής μεταφέρεται με αστυνομική και ιατρική συνοδεία στο πλησιέστερο ψυχιατρικό νοσοκομείο (που απέχει από 4 έως 12 ώρες) ,όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν. Aυτή η πρακτική έχει κόστος για τους ασθενείς, τις οικογένειές τους και την κοινότητα.
Κάποιες από τις συνέπειες είναι η επιβάρυνση του ασθενούς και της οικογένειάς του (ψυχολογική, οικονομική κλπ),0 στιγματισμός του ασθενούς , επιβάρυνση του συστήματος υγείας, η προώθηση αισθήματος ανασφάλειας στην κοινότητα και η αποδυνάμωση της εμπιστοσύνης των κατοίκων στις τοπικές ιατρικές υπηρεσίες.
Το διάστημα 2004-2007, σε 18 περιπτώσεις κινητοποιήθηκαν οι εισαγγελικές αρχές με σκοπό την ακούσια νοσηλεία ασθενών σε ψυχιατρικό νοσοκομείο. Επιπλέον, άλλοι 61 ασθενείς εξετάστηκαν μέσω τηλεψυχιατρικής στην Κινητή Μονάδα ΝΑ Κυκλάδων κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας. Σε 24 περιπτώσεις η εισαγγελική παραγγελία αφορούσε αίτημα για ακούσια νοσηλεία. Οι διαγνώσεις αφορούσαν ψυχώσεις και συναισθηματικές διαταραχές. Από αυτούς τους ασθενείς, μόνο οι 5 μεταφέρθηκαν και νοσηλεύτηκαν σε
ψυχιατρικά νοσοκομεία της Αττικής.
Στις υπόλοιπες 19 περιπτώσεις, οι ασθενείς αντιμετωπίστηκαν στις ΝΑ Κυκλάδες με ψυχιατρική παρακολούθηση και ψυχολογική υποστήριξη από το προσωπικό της Κινητής Μονάδας. Η ψυχιατρική παρακολούθηση πραγματοποιείτο μέσω τηλεδιάσκεψης. Από αυτούς τους ασθενείς, οι 12 νοσηλεύτηκαν στο Νοσοκομείο- Κέντρο Υγείας Νάξου, με τη βοήθεια της αστυνομίας και του προσωπικού του Νοσοκομείου. Σε 7 περιπτώσεις εφαρμόστηκε κατ’ οίκον θεραπεία.
Το αποτέλεσμα των παρεμβάσεων ήταν ότι αποφεύχθηκε η ακούσια νοσηλεία των ασθενών σε ψυχιατρική κλινική ενώ, σε όλες τις περιπτώσεις υπήρξε έλεγχος της υποτροπής.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι στις απομακρυσμένες περιοχές που δεν διαθέτουν
ψυχιατρικό νοσοκομείο, τα περιστατικά που χρειάζονται ακούσια νοσηλεία
μπορούν να αντιμετωπιστούν στο γενικό νοσοκομείο. Απαραίτητη προϋπόθεση
είναι η εντατική παρακολούθηση από ειδικούς της ψυχικής υγείας και η
συνεργασία των τοπικών αρχών όπως είναι η Εισαγγελία, Αστυνομία, Νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας κλπ. (Ζαχαροπούλου Χ.,Μπεκιάρη Ε.,Σκαρβέλης Κ., Κατσαδώρος Κ., 2008)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου