Τίτλος πρωτοτύπου: "Characteristics of successfully implemented telemedical applications" Aud Obstfelder, Kjersti H. Engeseth and Rolf Wynn
Μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις των περασμένων δεκαετιών αφορά την εμφάνιση και εξάπλωση τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφοριών. Η «ψηφιακή επανάσταση» μεταμόρφωσε την καθημερινότητα και είχε διάχυτη επίδραση στην εργασία και στους οργανισμούς. Οι τεχνολογίες επικοινωνίας και πληροφοριών κέντρισαν το ενδιαφέρον όσων παρέχουν υπηρεσίες υγείας και όσων χαράσσουν πολιτικές στον τομέα αυτό κυρίως ως ένας πιθανός τρόπος να ανταποκριθούν στις ανισότητες της πρόσβασης στις υπηρεσίες και στην ανάγκη για μείωση του κόστους.
Παρόλη τη γενική επίδραση των τεχνολογιών και ειδικότερα της τηλειατρικής μόνο ελάχιστα προγράμματα κατάφεραν να εφαρμοστούν σε ευρεία κλίμακα και να γίνουν βιώσιμα. Η κατανόηση του γεγονότος αυτού είναι ιδιαίτερα σημαντική για κλινικούς και πολιτικούς υποστηρικτές των συστημάτων, οι οποίοι βλέπουν ότι οι τηλειατρικές εφαρμογές προσφέρουν λύσεις σε σημαντικά προβλήματα που ανακύπτουν κατά τη βελτίωση της πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας και κατά την προσπάθεια ομοιογενούς κατανομής εξειδικευμένης κλινικής εμπειρογνωμοσύνης. Οι υπάρχουσες έρευνες ρίχνουν λίγο φως στην αιτία της μη διαδεδομένης χρήσης της τηλειατρικής στην καθημερινή πρακτική και μόνο τα τελευταία χρόνια έχουν αναδυθεί έρευνες που αναφέρονται σε θέματα οργανωτικής φύσης και εξετάζουν την τεχνολογία σε συνάρτηση με το κοινωνικό πλαίσιο στοοποίο εμφανίζεται. Η βασική θέση της θεωρίας κοινωνιο-τεχνικών συστημάτων (socio-technical theory) είναι ότι όπως η επιστημονική γνώση έτσι και η τεχνολογία δεν εξελίσσεται σε κενό χώρο αλλά θα πρέπει αν ειδωθεί ως τμήμα ενός κοινωνικού κόσμου από τον οποίο διαμορφώνεται και τον οποίο διαμορφώνει. Ο όρος «κοινωνική διαπραγμάτευση» υποδηλώνει ότι παρόλο που τα ζητήματα τεχνολογίας όπως ανεπαρκής σχεδιασμός ή χαμηλές επιδόσεις, μπορούν να μειώσουν τις πιθανότητες για επιτυχή εφαρμογή ενός συστήματος, η χρήση ή η μη-χρήση καθορίζεται από το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εφαρμόζεται. Κι αυτό καθότι κατά την εφαρμογή μιας νέας τεχνολογίας λίγο ή πολύ θα προκύψουν ρητές αντιπαραθέσεις.
Από τη σκοπιά εκείνων που αμφισβητούν την πεποίθηση ότι οι ανεπαρκείς αποδείξεις περί τηλειατρικής είναι ο λόγος της μειωμένης κλινικής της χρήσης, καθίσταται σαφές ότι οι νέες τεχνολογίες από μόνες του δεν προκαλούν αλλαγές. Αντίθετα, είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ τεχνικών και κοινωνικών παραγόντων που παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα. Έτσι που οι οργανωτικές δυσκολίες πρόσκεινται σε αυτήν ακριβώς τη βαθιά αλληλεπίδραση τεχνικών και κοινωνικών παραγόντων κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή των τεχνολογιών. Αντιστρόφως, η επιτυχία συνεπάγεται τον χειρισμό αυτών των σύνθετων και ανομοιογενών παραγόντων που εκφράζονται μέσα από τις αντιπαραθέσεις και λύνονται μέσα από την κοινωνική διαπραγμάτευση.
Σκοπός αυτής της παρούσας έρευνας ήταν να συνεισφέρει στην υπάρχουσα βιβλιογραφία σχετικά με την τηλειατρική και τα οργανωτικά θέματα αυτής μέσα από την ανάλυση των χαρακτηριστικών των τηλειατρικών εφαρμογών που έχουν εφαρμοστεί στην καθημερινή κλινική πρακτική. Τα πρωταρχικά ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν ήταν: 1) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των εφαρμογών τηλειατρικής που που εφαρμόστηκαν επιτυχώς στην καθημερινή κλινική πρακτική; 2) Με ποιο τρόπο τα χαρακτηριστικά αυτά σχετίζονται με την βιβλιογραφία σχετικά με την τηλειατρική και την οργάνωση αυτής στον άξονα της της θεωρίας κοινωνιο-τεχνικών συστημάτων (socio-technical theory);
Για να απαντηθούν τα ανωτέρω ερωτήματα οι συγγραφείς αναζήτησαν διαθέσιμα άρθρα από τις παρακάτω βάσεις δεδομένων: Cochrane, Pubmed, Web of Science, TIE, Sociological abstracts (Cambridge), ERIC, PsychInfo, CINAHL. Αρχικά ανακτήθηκαν 12.089 άρθρα. Μετά από διαδικασίες εκτενούς φιλτραρίσματος – οι οποίες δεν περιγράφονται εδώ χάριν συντομίας - βρέθηκαν μόλις 16 άρθρα σχετικά με συστήματα τηλειατρικής που εφαρμόζονται επιτυχώς στην καθημερινή κλινική. Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την ανάλυση των άρθρων ήταν η θεμελιωμένη θεωρία. Βρέθηκαν 6 κύριες κατηγορίες που αφορούν τα χαρακτηριστικά αυτών των επιτυχημένων εφαρμογών τηλειατρικής.
1. Τα προβλήματα στην παροχή τοπικών υπηρεσιών δηλώνονται ξεκάθαρα και η τηλειατρική θεωρείται όφελος (κατηγορίες 1 και 2)
Σε όλες τις μελέτες που αφορούσαν τη χρήση της τηλεια;τρικής στην καθημερινή πρακτική, περιγράφονται ξεκάθαρα οι τοπικές ιατρικές και σχετιζόμενες με την υγεία προκλήσεις στις οποίες απαντά η τεχνολογία.
2. Η τηλειατρική θεωρείται λύση σε θέματα πολιτικής και υγείας (κατηγορία 3)
Η επιχειρηματολογία υποστήριξης της τηλειατρικής βασίζεται στο ρόλο που αυτή διαδραματίζει στην επίλυση θεμάτων που σχετίζονται με την υγεία όσο και με το βασικό στόχο της πολιτικής υγείας δηλ. την ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες ανεξάρτητα από τον τόπο διαμονής. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα περιγράφεται από τους Gulube και Wynchank σχετικά με την ευρεία ανάπτυξη και εφαρμογή ενός προγράμματος τηλειατρικής στη Νότια Αφρική. Το πρόγραμμα βασίστηκε στην επιθυμία της κυβέρνησης να αναπληρώσει για τα κακώς κείμενα της προηγούμενης ηγεσίας που μεταξύ άλλων οδήγησε στην συγκέντρωση και ακατάλληλη κατανομή ειδικών υγείας σε τέτοιο σημείο ώστε σχεδόν όλες οι υπηρεσίες υγείας να βρίσκονται συγκεντρωμένες στα μεγάλα αστικά κέντρα ενώ, ο πληθυσμός της περιφέρειας είναι αποκλεισμένος ακόμα και από τη βασική φροντίδα λόγω γεωγραφικής απομόνωσης και κακής δημόσιας συγκοινωνίας.
